Mag’an qi’mbat minut, saat ha’r ku’nim,
Qaytip kelmes wo’tip ketse aradan.
Wo’kinemen bosqa wo’tse bir ku’nim
Men wo’zime yesap berip baraman.
X.Saparov
Haqi’yqati’nda da, waqi’t degen ju’yrik at bizdi izine jetkermesten zi’mi’rap wo’tip barmaqta. Mine ha’pzamatta magistraturani’n’ 2-kursi’n tamamlap, dissertaciyamizdi’ jaqlaw aldi’nda turmi’z! Saytqa jan’ali’q kirite almag’ani’mni’n’ basli’ sebebi woqi’w, jumi’stan qoli’m tiymegeni dep yesaplayman.
«XXI a’sir — informacion-texnologiyalar a’siri». Bul biykarg’a ayti’lg’an quri’ so’zler emes. Turmi’si’mi’zdi’n’ barli’q tarawlari’na tez pa’t penen kirip kiyati’rg’an ha’r qi’yli’ texnikali’q qurallardi’n’ o’mirimizdin’ aji’ralmas bir bo’legine aylani’p barati’rg’ani’ da bug’an ayqi’n mi’sal bola aladi’. Bul bilimlendiriw salasi’nda da o’z ko’rinisin tappaqta.
Ha’zirgi da’wirde bilimlendiriw bari’si’n kompyuterlestiriw woqi’w — ta’rbiya basqi’shi’n janlandi’ri’w, temani’n’ woqi’wshi’lar yadi’nda uzaq waqi’t saqlani’wi’n ta’miyinlew, ken’eytilgen bilimlendiriwge wo’tiw ushi’n qolayli’li’q jaratadi’. Bunda yerkin bilim ali’w ma’deniyati’ rawajlanadi’, woqi’ti’wshi’ni’n’ ko’rgizbeli qural tayarlaw ushi’n sarplanatug’i’n waqi’t ha’m qarji’ sezilerli da’rejede tejeledi. A’sirese, MS Power Point da’stu’rine tiykarlag’an prezentaciya texnologiyasi’nan paydalani’w yen’ qolayli’, na’tiyjeli ha’m ken’ taralg’an usi’llardan biri. Bul da’stu’r universal, imkaniyatlari’ ken’ bolg’an ko’rgizbeli grafika a’meliy da’stu’rler qatari’na kiredi ha’m tekst, si’zi’lma, grafika, animaciya effektleri, dawi’s, videorolik si’yaqli’ ha’m tag’i’ basqa da slaydlardi’ jarati’w imkaniyati’n beredi.
Qaraqalpaq tili ha’m a’debiyati’ sabaqlari’nda da basqa pa’nler si’yaqli’ woqi’ti’wshi’ni’n’ individualli’g’i’n ta’miyinlew, woqi’wshi’lardi’n’ logikali’q pikirlewin rawajlandi’ri’w ha’m berilgen bilimlerdi yeste saqlaw arqali’ sapali’ na’tiyjege yerisiw basli’ maqset yesaplani’ladi’. Bunda da’stu’rli usi’llar menen bir qatarda informasion- texnologiyalardan paydalani’w jaqsi’ na’tiyje beredi.
Kompyuterlerden paydalani’w arqali’ woqi’wshi’lardi’n’ so’z bayli’g’i’n asi’ri’w, yerkin pikirlew, wo’z u’stinde islew imkaniyatlari’n ken’eytiw, tekst du’ziw ko’nlikpesin rawajlandi’ri’wg’a mu’mkinshilik tuwi’ladi’.
Slaydlar ja’rdeminde ko’rgizbeli usi’lda sho’lkemlestirilgen sabaq woqi’wshi’larg’a psixologiyali’q ta’repten de na’tiyjeli ta’sir yetedi. Аl, bul sabaqti’n’ sapali’ ha’m qi’zi’qli’ wo’tiwine, woqi’wshi’lardi’n’ pa’nge bolg’an qi’zi’g’i’wshi’li’g’i’n asi’ri’wg’a ha’m wo’tilgen temani’n’ tez yadta saqlani’p qali’wi’na wo’z ta’sirin tiygizedi.
Usi’nday woqi’ti’w usi’li’nda ali’p bari’lg’an sabaqlar wo’z na’tiyjesin bergenliginin’ bir neshe ret gu’wasi’ bolg’anbi’z. Biz to’mende informacion texnologiyalar, yag’ni’y kompyuter ha’m multimediya ja’rdeminde wo’tkerilgen qaraqalpaq tili pa’ninin’ bir saatli’q sabaq islenbesin na’zerin’izge usi’nami’z.
Bunda sabaq a’dettegidey woqi’w xanasi’nda yemes, al kompyuter xanasi’nda ali’p bari’ladi’. Taza tema, taza temani’ bekkemlew ushi’n tapsi’rmalar woqi’wshi’larg’a kompyuterde beriledi.
Yeger kompyuterler ziyonet tarmag’i’na jalg’ang’an bolsa sabaq yele de qi’zi’qli’raq ha’m janli’raq wo’tedi. Bul a’sirese matematika, informatika, fizika, wori’s tili ha’m a’debiyati’, shet tili, geografiya, tariyx, milliy g’a’rezsizlik ideologiyasi’, konstituciya, biologiya, ximiya, su’wret, ekonomika h. t. b pa’nler ushi’n wog’ada qolayli’.
Аl, qaraqalpaq tili ha’m a’debiyati’, wo’zbek tili ha’m a’debiyati’ si’yaqli’ pa’nler boyi’nsha ziyonet tarmag’i’nan paydalani’p wo’tiwde mag’luwmatlar sani’ az bolg’anli’qtan, ja’rdeminde wo’tiwde woqi’ti’wshi’dan bilim, ta’jiriybe, ko’nlikpe, ayri’qsha uqi’pli’li’q ha’m pedagogikali’q sheberlik talap yetiledi.
Juwmaqlasti’ri’p aytqanda, informacion-texnologiyalardan paydalani’p sabaq wo’tiw — XXI a’sir woqi’ti’wshi’lari’ni’n’ juwapkerli wazi’ypalari’ni’n’ biri yesaplanadi’.
Аbdijabbarova Xurlixan
